Tema 1: Dossier. Didáctica da ensinanza de linguas

Entrada (dossier) sobre o tema 1 para o módulo impartido polo profesor Gonzalo Constenla na materia de Didáctica.

Alumna: Mª Dolores Fernandes del Pozo

A introdución á nova materia de Didáctica das linguas deunos a oportunidade de seguir experimentando con novidosas actividades centradas na competencia comunicativa e na interacción entre o alumnado da aula. A primeira actividade que descubrimos foi a do traballo cos diagramas de Venn. 

Venn Diagrams. Source: LearnAlberta

Diagrama de Venn producido na aula en formato A3

Son unha ferramenta moi visual que permite ir construíndo un mapa en torno a unha idea ou pregunta. No noso caso, pedíusenos facer un diagrama de círculos superpostos para tratar de representar graficamente as diferenzas (e similitudes) entre a lingua estranxeira e a lingua materna. O noso grupo en particular centrouse en analizar os aspectos que comparten e nos que se diferenzan a didáctica da lingua estranxeira e a das primeiras linguas, cun debate engadido sobre o que poderiamos considerar como "lingua materna". 

Diagrama de Venn. Diferenzas E/A lingua estranxeira persoas cativas e adultas

Na miña opinión, o diagrama de Venn é unha ferramenta fantástica para poder traballar ao tempo as destrezas orais e escritas, favorecendo tamén a construcción do discurso dentro dun grupo. Máis adiante, tamén realizamos outra actividade empregando este formato, o que me permitiu confirmar a súa utilidade. Nesa ocasión, empregámolo para falar das diferenzas na aprendizaxe das linguas entre persoas cativas e “adultos” (maiores de 11 anos).

Planilla de Placemant para 4 participantes

A segunda actividade coa que traballamos foi unha Placemat activity. Trátase dun tipo de actividade que permite, por exemplo, xerar debates, xa que permite realizar unha reflexión individual que pode ampliarse de xeito progresivo ata ir englobando as opicións do resto do grupo. Isto resulta especiamente útil cando queremos asegurar a participación de todos os membros dun grupo, e penso que pode ser moi útil á hora de traballar as habilidades comunicativas de negociación e intercambio de opinións, semellante ao que acontece co debate en pirámide.

No exemplo empregado na aula, a clase dividiuse en varios grupos de 3-4 persoas e cada grupo debía responder a unha pregunta (primeiro de xeito individual e despois como grupo).

Placemat Activity. Comentario de casos.

As nosas preguntas foron: 1) Na UE fálanse máis de 40 linguas distintas: fálanse todas no Parlamento Europeo? Non. Na UE por principio democrático pódese falar nas 24 linguas oficiais, mais para algúns casos, como o do gaélico, é preciso facelo previa petición. Isto é así nas sesións que se levan a cabo no Plenario, pero no caso das comisións específicas a política lingüística cambia. Fonte: http://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/faq/9/how-many-languages-are-used-in-parliament

Os compañeiras/os responderon ás súas preguntas coa seguinte información:

• Na Comisión Europea hai 3 linguas de traballo (inglés, francés, alemán), co predominio do inglés
• Inditex: clientes en lingua do país, enlace coa central en Arteixo: en lingua estranxeira inglés ou para tendas en España/Galicia, español/galego.
• Citroën: predominio do francés

A segunda pregunta coa que traballamos foi 2) Pedro é de A Coruña e traballa no centro comercial Marineda. Aprendeu a falar en castelán. Que fará cun cliente que lle fale en galego? E con un que lle fale en inglés? É o mesmo tipo de actitude lingüística? Tras contestar de xeito individual, concluímos en grupo que, no primeiro caso, Pedro responderá en galego ou castelán en función da súa sensibilidade lingüística. No segundo caso, probablemente lle atenda en inglés (ou o intente). A conclusión é que seguramente terá máis flexibilidade no segundo caso, pero só por tratarse do inglés, probablemente non ocorriría o mesmo con outra lingua estranxeira (portugués, italiano, alemán, francés, etc.). Os compañeiros/as, pola súa banda, abordaron as seguintes temáticas:

• Materias secundaria: impartiríanse en galego se a normativa o di
• Grupo Erasmus de 5 países teñen que decidir onde tomar a primeira copa: farano en inglés
• Grupo de empresas internacional: falarán en inglés básico. Ou francés en función do idioma.

 Esta actividade sorprendeume porque permitiunos crear un debate-reflexión interesante con todo o grupo-aula, en lugar de só co noso grupo. Ao abordar temáticas afíns a través de preguntas distintas, puidemos afondar ben nos matices dos conceptos que estabamos a manexar (linguas de traballo, linguas vehiculares, etc.

A terceira actividade que levamos a cabo foi un debate en pirámide, que xa coñecíamos da materia anterior e que xa comentamos nas entradas pertinentes, sobre o repertorio lingüístico da clase. Comezamos a reflexionar a partir do repertorio individual, sumando o da nosa parella, e así ata chegar a todo o grupo. Por exemplo:

•          Doris: español de España, inglés Reino Unido e Estados Unidos e India, gallego, francés (B2)

•          Emma: español de España, inglés de Reino Unido e Estados Unidos, gallego (celga 1), alemán (A2)

Finalmente, compilamos toda a información nunha táboa en Google Drive que nos permitiu crear o repertorio lingüístico completo do Grupo 1 do Mestrado.

LINGUAS	VARIEDADES XEOGRÁFICAS	VARIEDADES SOCIAIS (SEXO, IDADE, CLASE SOCIAL, PROFESIÓN...)
español (C2)	de España (norte: Galicia y Asturias, sur: Extremadura y Andalucía; madrileño)	pesca, automoción, jurídico, lenguaje inclusivo
inglés (C2)	de Sur de Inglaterra, Gales, Escocia, Australia, India, Estados Unidos	pesca, automoción, jurídico
galego (C2)	occidental, central e oriental + seseo + gheada ría de muros e noia + Eo-naviega, ourensano (manzaneda), coruño, vigués
catalán (A2)
francés (B2)	de Francia, Suiza y Canadá	automoción
alemán (A2)	de Alemania, austríaco (steiermark, viena)
portugués (C1)	de Portugal
italiano (A2)	napolitano e siciliano, calabrés
vocabulario básico en Indonesio
Hindi
bable
lengua de signos española
Barallete		lenguaje de los canteros
chino
valenciano

Tamén empregamos o debate en pirámide para falar da influencia da L1 na L2: a conclusión principal á que chegamos foi que pode ser positivo ou negativo en función da proximidade das linguas e do nivel da persoa que está aprendendo. En canto ao uso de L1 na clase de L2, tamén acordamos que non se debe empregar a L1 como lingua vehicular na aula, pero hai cada vez máis persoas a favor de introducila para usos puntuais como explicacións o comparativas contrastivas. En todo caso, é un tema que xera unha certa polémica dentro da didáctica das linguas.

A última actividade que realizamos foi un traballo por equipos no que falamos das diferentes metodoloxías didácticas e a súa idoneidade segundo o contexto de aprendizaxe. O resultado do noso grupo foi o seguinte:

CONTEXTO APRENDIZAXE	QUE METODOLOXÍA SE DEBE USAR?	QUE METODOLOXÍA SE PODE USAR?
1. Escola Oficial de Idiomas	Didáctica da lingua estranxeira Didáctica lingua inicial (galego)	·  Segunda lingua ·  OLE (old) ·  CALL (blended [That’s English] & flipped)
2. Asociación de Mulleres Viúvas	OLE Didáctica da lingua estranxeira	·    ·  Fins específicos
3. Ciclo Superior de Axencia de Viaxes	Linguas estranxeiras para fins específicos	AICLE CALL (Blended, Flipped, Full-online)
4. Materia de ciencias en 4ª da ESO dun centro plurilingüe	AICLE	CALL (Blended, Flipped)
5. Nunha aula de 1º de primaria.	Aprendizaxe precoz das linguas estranxeiras-YLE	Lingua estranxeira AICLE
6. Nunha escola británica/francesa/alemana en Madrid dependente do Ministerio de Asuntos Exteriores dese país	AICLE	Didáctica da lingua inicial Segunda lingua CALL (Blended, Flipped) YLE (young)
7. Na UNED	CALL (Blended)	CALL (Full-online)
8. Nun país africano de lingua oficial inglesa/francesa	Didáctica da lingua inicial	YLE OLE

Esta actividade tamén foi moi interesante, posto que salvo nos casos máis evidentes, cada grupo (e incluso cada membro) tiña unha forma diferente de ver a aplicación de cada metodoloxía en función do contexto de aprendizaxe. A posta en común serviunos para aclarar cuestións como a metodoloxía empregada en cada caso, os seus usos habituais e usos potenciais (menos habituais) e a súa idoneidade en función da idade e do propósito da aprendizaxe da lingua estranxeira.

Podo concluír que estas primeiras sesións introductorias foron certamente útiles para consolidar o aprendido e aboar o terreo para unha achega máis práctica á didáctica das linguas estranxeiras, que é a que actualmente nos están a proporcionar as profesoras Ana e Luz. Non obstante, este éxito débese tamén, alo menos en parte, á participación activa das compañeiras e compañeiros do mestrado, quenes coas súas contribucións e ideas, fan que as actividades plantexadas sexan realmente fructíferas.